Mesalazyna w IBD – skuteczność i ryzyko powikłań kardiologicznych

Jak działa mesalazyna w leczeniu IBD?

Mesalazyna, znana również jako mesalamina lub kwas 5-aminosalicylowy (5-ASA), i jej pochodne stanowią kluczowy element terapii podtrzymującej w osiąganiu remisji choroby u pacjentów z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit (IBD). Związki 5-ASA są szeroko stosowane w leczeniu nowo zdiagnozowanych IBD, mimo ich ograniczonej skuteczności w chorobie Leśniowskiego-Crohna (CD) w porównaniu do wrzodziejącego zapalenia jelita grubego (UC). Dobrze udokumentowane właściwości przeciwzapalne mesalazyny czynią ją zalecanym leczeniem IBD. Aktywne produkty rozpadu sulfasalazyny to 5-ASA i sulfapirydyna. W przeciwieństwie do sulfasalazyny, mesalazyna składa się wyłącznie z 5-ASA, nie zawiera cząsteczki nośnikowej sulfapirydyny i nie ma składnika siarkowego. Uważa się, że 5-ASA działa poprzez blokowanie enzymów lipooksygenazy i cyklooksygenazy, co zmniejsza syntezę leukotrienów i prozapalnych prostaglandyn, chociaż dokładny mechanizm pozostaje nieznany.

Ponadto 5-ASA ma zdolność wychwytywania wolnych rodników, działa jako przeciwutleniacz i prawdopodobnie aktywuje receptor aktywowany proliferatorami peroksysomów-γ (PPAR-γ). Ta aktywacja może zmniejszyć sygnalizację przez szlak PPAR-γ, obniżając aktywność czynnika jądrowego κB (NF-κB). Mesalazyna pomaga łagodzić stan zapalny okrężnicy poprzez przerwanie tej kaskady zapalnej. Gdy jest podawana doustnie, mesalazyna jest głównie wchłaniana w żołądku, co skutkuje lokalnymi efektami. Większość nieprzyjemnych reakcji, takich jak nudności, wymioty, biegunka i dyskomfort w jamie brzusznej, jest zatem ograniczona do przewodu pokarmowego, a ogólnoustrojowe działania niepożądane są bardzo rzadkie. Jednak ważne jest, aby zrozumieć, że nawet jeśli są rzadkie, mesalazyna może powodować działania niepożądane wykraczające poza układ pokarmowy. Te mniej częste działania niepożądane obejmują dyskrazje krwi, zapalenie trzustki i powikłania sercowo-naczyniowe.

Jak IBD wiąże się z ryzykiem powikłań kardiologicznych?

IBD dotyka obecnie około 1,5 miliona osób. IBD charakteryzuje się zapaleniem różnych części układu pokarmowego i obejmuje grupę przewlekłych, zależnych od układu immunologicznego zaburzeń, w tym CD i UC. Chociaż patogeneza IBD nie jest jeszcze w pełni zrozumiała, uważa się, że wynika ona ze zmian w ludzkim mikrobiomie, dysregulacji układu odpornościowego oraz złożonej interakcji czynników genetycznych i środowiskowych. Oprócz zajęcia przewodu pokarmowego, IBD wiąże się z szeregiem pozajelitowych manifestacji, często dotykających układów mięśniowo-szkieletowego, dermatologicznego, wątrobowego, trzustkowego, żółciowego, ocznego, nerkowego i płucnego. Rzadko zgłaszane są pozajelitowe manifestacje sercowe, w tym zapalenie osierdzia, zapalenie mięśnia sercowego, arytmie i niewydolność serca. Wśród nich zapalenie mięśnia sercowego jest najczęstszym powikłaniem sercowo-naczyniowym, stanowiącym 70% wszystkich problemów sercowych związanych z IBD.

Zapalenie mięśnia sercowego to stan zapalny mięśnia sercowego, który można rozpoznać na podstawie kryteriów immunologicznych, histologicznych i immunohistochemicznych. Rzadkie pozajelitowe działanie niepożądane IBD, które dotyka około 0,3% pacjentów, to zapalenie mięśnia sercowego. Chociaż rzadsze, zapalenie mięśnia sercowego wywołane mesalazyną jest znanym działaniem niepożądanym, które może prowadzić do wstrząsu kardiogennego i śmierci. Przy częstości występowania 0,04%, zapalenie mięśnia sercowego jest jednym z rzadkich pozajelitowych objawów UC, które może być trudne do zdiagnozowania przez lekarzy. Zrozumienie procesów zapalnych i ich związku z terapią 5-ASA jest kluczowe dla zapobiegania dalszej zachorowalności i śmiertelności. Wczesne stosowanie sulfasalazyny sugerowało, że składnik sulfapirydyny leku był odpowiedzialny za to wywołane przez lek zapalenie. Jednak późniejsze doświadczenia z balsalazydem i samym 5-ASA (mesalazyną) pokazały, że sam 5-ASA może wywołać zapalenie. Chociaż dokładna przyczyna zapalenia pozostaje niejasna, uważa się, że odpowiedzialny jest jeden z czterech hipotetycznych mechanizmów: bezpośredni efekt toksyczny na mięsień sercowy lub osierdzie, reakcja alergiczna zależna od immunoglobuliny E (IgE), reakcja nadwrażliwości zależna od komórek lub odpowiedź przeciwciał humoralnych.

Jak przeprowadzono badanie dotyczące zapalenia mięśnia sercowego wywołanego mesalazyną?

W większości przypadków przerwanie stosowania produktu 5-ASA jest wystarczające, aby złagodzić objawy i potwierdzić diagnozę zapalenia mięśnia sercowego wywołanego przez lek. Istnieją różne perspektywy dotyczące etiologii zapalenia mięśnia sercowego w IBD. Lepsze zrozumienie mechanizmów patofizjologicznych leżących u podstaw pozajelitowych powikłań sercowych może pomóc zapobiec tym problemom i poprawić wyniki leczenia przyszłych pacjentów. Opracowanie systematycznego podejścia terapeutycznego do leczenia zapalenia mięśnia sercowego u pacjentów z IBD może poprawić ogólne wyniki pacjentów, zapobiec opóźnieniom w odpowiednim leczeniu i zminimalizować nasilenie zapalenia mięśnia sercowego.

Celami naszego badania są opisanie cech klinicznych pacjentów ze zdiagnozowanym zapaleniem mięśnia sercowego wywołanym mesalazyną w IBD, przeprowadzenie kompleksowej analizy przypadków zapalenia mięśnia sercowego wywołanego mesalazyną u osób z IBD, ocena istniejącego zbioru danych, wyjaśnienie patofizjologii zapalenia mięśnia sercowego w IBD oraz ustalenie, czy zapalenie mięśnia sercowego jest bardziej manifestacją pozajelitową czy działaniem niepożądanym mesalazyny.

Aby przeprowadzić tę systematyczną ocenę, postępowaliśmy zgodnie z zaleceniami Preferred Reporting Items for Systematic Reviews and Meta-Analyses (PRISMA) z 2020 roku. Przeszukaliśmy odpowiednie artykuły w PubMed, PubMed Central (PMC), Google Scholar, ScienceDirect i Cochrane. Obejmowaliśmy artykuły napisane w języku angielskim i opublikowane w ciągu ostatnich 10 lat (2014-2024) lub te z dostępnym tłumaczeniem na język angielski. Badanie koncentruje się na pacjentach płci męskiej i żeńskiej w wieku od 19 do 44 lat, u których zdiagnozowano zapalenie mięśnia sercowego. Kryteria wykluczenia obejmują pacjentów młodszych niż 19 lat lub starszych niż 44 lata, artykuły nieopublikowane w języku angielskim, preprinty i badania na zwierzętach.

Biblioteka EndNote (Clarivate, Londyn, Wielka Brytania) została zaktualizowana o wszystkie odpowiednie artykuły, a duplikaty zostały usunięte. Następnie przeszukaliśmy tytuły i abstrakty, aby odfiltrować kwalifikujące się prace. Wybrane prace zostały ocenione pod kątem dostępności pełnego tekstu. Po wybraniu odpowiednich artykułów pełnotekstowych, artykuły, które nie spełniały kryteriów włączenia i wykluczenia, zostały wyeliminowane. Oceniliśmy wszystkie wybrane prace przy użyciu odpowiednich narzędzi oceny jakości dostosowanych do rodzaju badań. Jakość raportów przypadków została oceniona przy użyciu listy kontrolnej Joanna Briggs Institute (JBI), a przegląd systematyczny został oceniony przy użyciu narzędzia Assessment of Multiple Systematic Reviews (AMSTAR 2). Tylko prace, które spełniały kryteria oceny jakości, zostały włączone do tego przeglądu systematycznego.

Korzystając z wielu baz danych, w tym PubMed, PMC, Google Scholar, ScienceDirect i Cochrane, zidentyfikowaliśmy 1044 odpowiednie prace. Po zaimportowaniu wszystkich wybranych artykułów do EndNote, usunięto 72 duplikaty rekordów. Przeszukiwanie tytułów i abstraktów pozostałych prac zaowocowało wyborem 66 artykułów do dalszego rozważenia. Po pełnotekstowym przeglądzie tych wybranych artykułów, 30 prac zostało ocenionych pod kątem kwalifikowalności i jakości przy użyciu odpowiednich narzędzi oceny jakości. Ostatecznie 23 artykuły zostały wybrane do dogłębnego przeglądu.

Jak skutecznie rozpoznać zapalenie mięśnia sercowego wywołane mesalazyną?

W przypadku przedstawionym przez Ali i wsp., u pacjenta rozwinęła się niewydolność serca i wstrząs kardiogenny w ciągu kilku dni po zapaleniu mięśnia sercowego. Ten przypadek pokazuje, że chociaż mesalazyna jest uważana za podstawowe leczenie IBD, może mieć rzadkie, ale poważne działania niepożądane, w tym zapalenie mięśnia sercowego, które może się pogorszyć z czasem z powikłaniami takimi jak blok serca, niewydolność LV, kardiomiopatia rozstrzeniowa, zatrzymanie akcji serca i tachyarytmie. Mechanizmy leżące u podstaw zapalenia mięśnia sercowego związanego z mesalazyną obejmują reakcje alergiczne zależne od IgE, bezpośrednią toksyczność sercową, nadwrażliwość zależną od komórek lub odpowiedź przeciwciał humoralnych przeciwko pochodnym 5-ASA. Dowody sugerują, że alergia na mesalazynę jest reakcją nadwrażliwości typu IV, charakteryzującą się stanem zapalnym wywołanym przez interakcje między antygenami a komórkami T, szczególnie komórkami T pomocniczymi 1 (Th1). Nadwrażliwość typu IV rozwija się w dwóch fazach: sensytyzacji i wywołania. Podczas fazy sensytyzacji, komórki prezentujące antygen (APC) absorbują antygeny przy początkowej ekspozycji, aktywując komórki T w pobliskich węzłach chłonnych. Ten proces produkuje zarówno efektorowe komórki T, jak i pamięciowe komórki T, które reagują szybko po kolejnej ekspozycji na antygen. W fazie wywołania, gdy komórki pamięciowe T ponownie napotykają antygen, są aktywowane przez APC, prowadząc do zapalenia, które zazwyczaj osiąga szczyt po 48 godzinach.

EMB pokazujące infiltrację komórek zapalnych składających się z limfocytów, histiocytów i eozynofilów w przypadku przedstawionym przez Lee i Baek potwierdzają hipotezę, że zapalenie serca wywołane mesalazyną jest reakcją nadwrażliwości zależną od komórek, a nie bezpośrednim działaniem toksycznym na serce. W przypadku przedstawionym przez Fleming i wsp., czasowy związek młodego pacjenta, który był zdrowy i sprawny, rozwijającego szybko postępującą i ciężką kardiomiopatię z następującym wstrząsem kardiogennym wkrótce po rozpoczęciu stosowania mesalazyny sugeruje istotną korelację między procesem chorobowym a leczeniem, zwiększając możliwość nadwrażliwości na lek. Dalsze dowody na nadwrażliwość na mesalazynę obejmują rzadkie przypadki zapalenia płuc z nadwrażliwości, obrzęku naczynioruchowego, wysypek skórnych i hipereozynofilii. Dodatkowo, uważa się, że zapalenie mięśnia sercowego wywołane mesalazyną jest reakcją nadwrażliwości zapośredniczoną przez układ humoralny, w której przeciwciała wytwarzane przeciwko mesalazynie reagują z tkankami serca, powodując zapalenie. Wykazano również, że mesalazyna powoduje tworzenie się ROS, co uszkadza błonę mitochondriów. To uszkodzenie powoduje nieprawidłowe funkcjonowanie mitochondriów i uwolnienie cytochromu c, co ostatecznie prowadzi do śmierci kardiomiocytów i niewydolności krążeniowej. Dokładna patofizjologia zapalenia mięśnia sercowego wywołanego mesalazyną jest jeszcze nieznana pomimo tych hipotetycznych przyczyn. Dokładny mechanizm, przez który 5-ASA i jego pochodne powodują zapalenie mięśnia sercowego u zdecydowanej większości pacjentów w naszym badaniu, również pozostaje niejasny, wskazując, że jest to nadal trudny temat dla przyszłych badaczy i że konieczne są dalsze badania.

Diagnozowanie zapalenia mięśnia sercowego może być trudne ze względu na różnorodność manifestacji klinicznych. U większości pacjentów poddanych przeglądowi, diagnoza zapalenia mięśnia sercowego wywołanego mesalazyną została ustalona na podstawie wyników laboratoryjnych, cech klinicznych i czasu trwania objawów od rozpoczęcia terapii. Zazwyczaj pacjenci z zapaleniem mięśnia sercowego wywołanym mesalazyną doświadczają objawów w ciągu dwóch tygodni od rozpoczęcia leczenia, podczas gdy zapalenie mięśnia sercowego jako pozajelitowa manifestacja występuje podczas ostrego zaostrzenia IBD. Około 82% pacjentów w naszym badaniu doświadczyło objawów zapalenia mięśnia sercowego w ciągu 30 dni po rozpoczęciu terapii mesalazyną. Przypadek przedstawiony przez Fleming i wsp. w naszym badaniu miał najwcześniejszy początek objawów, występujący trzy dni po rozpoczęciu terapii. Jednak pacjent w przypadku opisanym przez Okoro i wsp. wykazał objawy sześć miesięcy później. To opóźnione wystąpienie zapalenia mięśnia sercowego jest uważane za związane z jednoczesnym podawaniem sterydów i mesalaminy.

Jak zoptymalizować leczenie zapalenia mięśnia sercowego u pacjentów z IBD?

Zapalenie mięśnia sercowego może manifestować się różnymi objawami, takimi jak arytmie, wstrząs kardiogenny, ostry zespół wieńcowy, niewydolność serca lub nagła śmierć. To badanie wykazało, że 67% uczestników doświadczyło objawów przypominających zawał, 14% miało objawy niewydolności serca, a 14% prezentowało objawy arytmii. Te odkrycia są zgodne z wyższą częstością występowania zapalenia mięśnia sercowego przypominającego zawał zgłaszaną w populacji ogólnej. Co godne uwagi, dwóch pacjentów nie miało objawów sercowych; diagnoza została postawiona na podstawie zmian w badaniach biochemicznych i innych.

Określenie prawdziwej częstości występowania zapalenia mięśnia sercowego jest trudne, ponieważ EMB, które jest uważane za złoty standard diagnozy, jest rzadko wykonywane. Tylko 23% pacjentów w naszym badaniu przeszło EMB. Jest to nadal najbardziej wiarygodna metoda identyfikacji zapalenia mięśnia sercowego, chociaż jest rzadko przeprowadzana. Na podstawie prezentacji klinicznych i technik diagnostycznych, takich jak CMR, biomarkery sercowe, echokardiografia przezklatkowa (TTE) i elektrokardiogram (EKG), opracowano nieinwazyjne kryteria diagnostyczne dla przypadków klinicznie podejrzanych o zapalenie mięśnia sercowego. Obecnie CMR jest uważany za pierwszoliniową nieinwazyjną technikę oceny pacjentów podejrzanych o zapalenie mięśnia sercowego. CMR wykonano u większości naszych pacjentów (77%). Może ono pokazać zlokalizowane zwłóknienie lub martwicę bez dystrybucji tętnic wieńcowych, a także obrzęk i przekrwienie mięśnia sercowego, zarówno regionalne, jak i globalne, u pacjentów z diagnozą zapalenia mięśnia sercowego. CMR w naszym badaniu wykazało LGE u 77% i obrzęk u 59% pacjentów. CMR okazało się skuteczne w ocenie zapalenia i uszkodzenia mięśnia sercowego w zapaleniu mięśnia sercowego i odgrywa kluczową rolę w diagnozowaniu i monitorowaniu progresji choroby. Najnowszy dokument stanowiska Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego na temat zapalenia mięśnia sercowego podkreśla jego krytyczne znaczenie.

EKG może wykazywać nieprawidłowości lub zmiany w odcinku ST i załamku T. W naszym badaniu 65% miało rytm zatokowy, 45% miało tachykardię zatokową, a 16% miało uniesienie odcinka ST. Badania laboratoryjne mogą wskazywać na leukocytozę, zwiększony wskaźnik sedymentacji erytrocytów (ESR), podwyższony CRP i zwiększone poziomy biomarkerów sercowych, takich jak troponina I, kinaza kreatynowa-frakcja sercowa (CK-MB), peptyd natriuretyczny typu B (BNP) i N-końcowy fragment propeptydu natriuretycznego typu B (NT-proBNP). Większość pacjentów w naszym przeglądzie miała podwyższoną troponinę I (82,5%) i CRP (83%), podczas gdy tylko nieliczni mieli podwyższone białe krwinki (WBC) (23%), ESR (12%), NT-proBNP (12%) i CK-MB (14%). TTE również odegrało znaczącą rolę w diagnozowaniu zapalenia mięśnia sercowego. Zapalenie mięśnia sercowego może prezentować się na TTE jako wysięk osierdziowy, zmniejszona frakcja wyrzutowa, nieprawidłowości w regionalnym ruchu ściany lub niewydolność LV. W naszym badaniu mediana LVEF wynosiła 45% (IQR 31-66), a dysfunkcję skurczową lewej komory (LVSD) stwierdzono u 35% pacjentów, natomiast normalne wyniki stwierdzono u 9% pacjentów. Angiografia tomografii komputerowej (CTA) została wykonana w większości przypadków, aby wykluczyć zatorowość płucną. Song i Seo przedstawili przypadek, w którym pacjent miał obrzęk płuc i wysięk opłucnowy stwierdzony w CT klatki piersiowej wraz z objawami sercowymi. To pokazuje, że podczas podejrzewania diagnozy bardzo ważne jest wykluczenie trwającej przyczyny płucnej.

Przerwanie stosowania leku przyczynowego było podstawą leczenia w większości analizowanych w naszym badaniu przypadków. Około 87% pacjentów miało całkowite ustąpienie objawów po odstawieniu leków, podczas gdy nawrót wystąpił u 12% pacjentów. U większości pacjentów objawy ustąpiły w ciągu dwóch tygodni od odstawienia leku, wskazując na stosunkowo szybki okres regeneracji. Objawy w przypadku opisanym przez Ibrahim i wsp. oraz Baker i wsp. ustąpiły najszybciej, odpowiednio w ciągu 48 godzin i czterech dni, w przeciwieństwie do typowych 1-2 tygodni. Ta szybsza regeneracja mogła wynikać z faktu, że pacjent otrzymał jednocześnie terapię kortykosteroidami, co prawdopodobnie pomogło kontrolować zapalenie. Jednak w przypadku opisanym przez Caio i wsp., objawy zapalenia mięśnia sercowego powróciły nawet po odstawieniu mesalazyny na rok. Ten przypadek podkreśla potrzebę zachowania czujności wobec możliwości zapalenia mięśnia sercowego jako pozajelitowej manifestacji związanej z zaostrzeniami choroby i zwiększoną przepuszczalnością jelit. Zwraca uwagę na to, jak trudne może być rozróżnienie między niepożądanymi reakcjami na leki a objawami podstawowego IBD.

Po odstawieniu mesalazyny, terapie immunosupresyjne, takie jak kortykosteroidy, azatiopryna (AZA), cyklosporyna i 6-merkaptopuryna, zostały rozpoczęte u większości pacjentów i stały się istotną częścią procesu terapeutycznego. Gruenhagen i wsp. opisali przypadek, w którym mesalamina i kortykosteroidy były używane do leczenia zarówno jelitowych objawów IBD, jak i zapalenia mięśnia sercowego. To podejście o podwójnym celu ilustruje nakładanie się terapii dla IBD i zapalenia mięśnia sercowego, biorąc pod uwagę, że terapie immunosupresyjne lub immunoglobuliny są powszechnie stosowane w zapaleniu mięśnia sercowego. Ponieważ te terapie są również standardowymi leczeniami IBD, w wielu przypadkach nie są konieczne żadne specyficzne modyfikacje schematu terapeutycznego. Jak stwierdzono w publikacjach Baker i wsp. oraz Okoro i wsp., immunosupresanty nie tylko skróciły czas potrzebny na ustąpienie objawów, ale mogły nawet zapobiec wystąpieniu objawów u niektórych pacjentów. Jednak, ponieważ zapalenie mięśnia sercowego może nawracać, konieczne jest ścisłe monitorowanie stanu pacjenta (czy występują jakiekolwiek objawy odstawienia, takie jak gorączka, nudności, wymioty i niskie ciśnienie krwi) w okresie zmniejszania dawki steroidów. Zwiększenie dawki steroidów jest zwykle zalecane, jeśli zauważy się nawrót. Ważne jest również wykluczenie wszelkich przyczyn wirusowych lub innych przeciwwskazań do terapii immunosupresyjnej przed rozpoczęciem leczenia steroidami.

Inne opcje leczenia zapalenia mięśnia sercowego u pacjentów z IBD obejmują niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), takie jak aspiryna lub indometacyna. Dodatkowo, gdy mesalazyna jest przeciwwskazana z powodu zapalenia mięśnia sercowego, alternatywne długoterminowe terapie IBD często obejmują leki biologiczne. Te leki biologiczne, takie jak infliksymab, adalimumab, vedolizumab i filgotinib, skutecznie zarządzały zapaleniem i utrzymywały remisję choroby w wielu przypadkach.

Kim i wsp. opisali złożony przypadek, w którym pozaustrojowe utlenienie krwi (ECMO) zostało skutecznie zastosowane do zapewnienia wsparcia sercowego dla podejrzewanego ostrego zapalenia mięśnia sercowego związanego z UC. W tym przypadku konieczne było dodanie infliksymabu, aby kontrolować zapalenie, które nie reagowało na kortykosteroidy. Ten przypadek pokazuje potrzebę kompleksowego podejścia do leczenia, gdy standardowe leki są niewystarczające. Obecne wytyczne zdecydowanie zalecają, aby pacjenci z diagnozą zapalenia mięśnia sercowego powstrzymali się od udziału zarówno w sportach wyczynowych, jak i rekreacyjnych, ponieważ wysiłek fizyczny może zaostrzyć powikłania sercowe. Aby zapobiec potencjalnie śmiertelnym wynikom związanym z zapaleniem mięśnia sercowego, konieczne jest staranne monitorowanie stanu pacjenta (parametry życiowe, takie jak tętno, ciśnienie krwi, częstość oddechów, objawy, takie jak ból w klatce piersiowej, duszność i wszelkie zmiany w biomarkerach sercowych i innych badaniach) oraz badanie historii medycznej pacjenta. Wczesna i dokładna diagnoza może zapewnić najlepsze wyniki dla pacjenta i efektywne strategie zarządzania.

Kilka czynników ogranicza interpretację naszych wyników. Po pierwsze, większość uwzględnionych publikacji to raporty przypadków, które nie posiadają grup kontrolnych i mogą wprowadzać błąd publikacji, preferując wyróżnianie ciężkich lub nietypowych prezentacji. W rezultacie nie można ocenić prawdziwej częstości występowania zapalenia mięśnia sercowego wywołanego mesalazyną. Po drugie, nasze badanie koncentruje się na pacjentach w wieku 19-44 lat w momencie diagnozy zapalenia mięśnia sercowego wywołanego mesalazyną i wyklucza populacje pediatryczne i starszych dorosłych, którzy mogą mieć różne profile ryzyka i odpowiedzi na leczenie. Po trzecie, ograniczenie naszego wyszukiwania do artykułów w języku angielskim i wykluczenie niedostępnych pełnotekstowych artykułów może stworzyć błąd językowy i dostępowy, potencjalnie pomijając istotne dane z regionów nieanglojęzycznych. Po czwarte, potencjalne czynniki zakłócające, takie jak jednoczesne stosowanie steroidów, nasilenie IBD i istniejące czynniki ryzyka sercowego, nie były jednolicie raportowane, ograniczając możliwość uogólnienia tych wyników. Wreszcie, ponieważ EMB są rzadko przeprowadzane, łagodniejsze lub subkliniczne przypadki zapalenia mięśnia sercowego mogą być pominięte, nie reprezentując pełnego spektrum klinicznego powikłań sercowych wywołanych mesalazyną.

Zapalenie mięśnia sercowego wywołane mesalazyną jest rzadkim zdarzeniem w IBD, a jego etiologia i zarządzanie nie zostały jeszcze odpowiednio zbadane, co stanowi wyzwanie dla klinicystów. Zapalenie mięśnia sercowego, chociaż jest rzadkim powikłaniem w IBD, jest częściej niepożądanym skutkiem ubocznym terapii medycznej niż pozajelitową manifestacją. Dlatego dokładne badanie i regularne monitorowanie historii medycznej pacjenta są ważne, aby zapobiec potencjalnie śmiertelnym konsekwencjom związanym z zapaleniem mięśnia sercowego. Najczęstszą przyczyną zapalenia mięśnia sercowego wywołanego przez leki jest stosowanie pochodnych 5-ASA, takich jak sulfasalazyna, mesalamina i balsalazyd. Reakcje alergiczne zależne od IgE, bezpośrednia toksyczność sercowa, nadwrażliwość zależna od komórek i odpowiedź przeciwciał humoralnych na pochodne 5-ASA to mechanizmy leżące u podstaw zapalenia mięśnia sercowego związanego z mesalaminą. Diagnoza może być ustalona na podstawie wyników laboratoryjnych, cech klinicznych i czasu trwania objawów po leczeniu. Większość osób dobrze reaguje na odstawienie leków i otrzymywanie terapii immunosupresyjnych. Wczesna diagnoza umożliwia dostarczenie najlepszej możliwej opieki pacjentowi. Potrzebne są dalsze badania, aby ustalić, jak odróżnić pozajelitowe objawy IBD od zapalenia mięśnia sercowego wywołanego przez leki. Aby zapobiegać i leczyć IBD, ważne jest również badanie czynników ryzyka rozwoju zapalenia mięśnia sercowego u pacjentów z tą chorobą.

Podsumowanie

Mesalazyna stanowi podstawowy lek w terapii nieswoistych chorób zapalnych jelit (IBD), działając poprzez blokowanie enzymów odpowiedzialnych za stan zapalny. Jednak w rzadkich przypadkach może prowadzić do zapalenia mięśnia sercowego, które występuje u około 0,04% pacjentów. Objawy najczęściej pojawiają się w ciągu 30 dni od rozpoczęcia terapii i mogą manifestować się jako arytmie, wstrząs kardiogenny czy niewydolność serca. Diagnostyka opiera się głównie na badaniach obrazowych (CMR, echokardiografia) oraz markerach laboratoryjnych. Podstawą leczenia jest odstawienie mesalazyny, co u większości pacjentów prowadzi do ustąpienia objawów w ciągu dwóch tygodni. Dodatkowo stosuje się terapię immunosupresyjną, głównie kortykosteroidami. W przypadku przeciwwskazań do mesalazyny, alternatywą są leki biologiczne. Kluczowe znaczenie ma wczesne rozpoznanie powikłania oraz regularne monitorowanie stanu pacjenta, szczególnie w początkowym okresie terapii.

Bibliografia

Jhakri Kiran, Al-Shudifat Moath, Sumra Bushra, Kocherry Cyril, Shamim Hina and Mohammed Lubna. Mesalazine-Induced Myocarditis in Inflammatory Bowel Disease: A Systematic Review. Cureus 17(1), 466-472. DOI: https://doi.org/10.7759/cureus.78208.